Saç İle İlgili Bilgiler

Saç ve Tarihi

Bütün ülkelerde ve tarih boyunca saç büyük bir öneme sahip olmuştur.

Saç doğal insan güzelliğinin bir aksesuarı ve kişisel ifadeyi gösteren önemli bir unsurdur.

Eski Mısırlılar, Keltler, Yunanlılar saça birçok anlam yüklemişlerdir.

Kimileri için kutsal bir sembol, kimileri içinde gücü sembolize etti.

Günümüze kadar saç, gücün, gençliğin, canlılığın ve sağlığın sembolü olarak önemini korudu. Bugünlerde saç şekli ve modası da geniş ölçüde değişiklik gösteriyor. Ancak sağlıklı saçın önemi hiç değişmedi.

Saç kaybı ve saçlardaki hasar yalnızca tıbbi bir problem olarak değerlendirilmiyor, aynı zamanda kişinin ruhsal dengesini ve toplumsal durumunu da ciddi şekilde etkiliyor.

SAÇ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

•Tamamen saçla kaplı bir başta ortalama 100.000 ila 150.00 arasında saç teli vardır. Bir saçın ortalama ömrü 2-7 yıl arasındadır. Bu süre sonunda saç kökünden yeni bir saç çıkmaya başlar ve eski saç dökülür.

• İnsan saçı keratin adlı bir proteinden oluşur. Keratin deri ve deri ekleri dediğimiz tırnak,kıl, saç gibi yapılarda bulunan dayanıklı bir maddedir.

• Saçın rengi tamamen kalıtım yoluyla insana anne ve babasından geçer. Saç rengi saçın kalınlığı ve renk maddesinin nitelik ve niceliğine bağlıdır. Saçın beyazlaşması kalıtımsal özelliklere bağlı geçiş gösterir.

• Saçlı deride büyüme hızı yaklaşık 3 günde 1 mm dir. Normal insanda günde ortalama 100-150 adet saç dökülür ve yerine yenisi çıkmaya başlar.

• Saç sayısı kızıllarda daha az, sarışınlarda daha fazladır. Bir bebeğin doğumda 1 santimetrekarede 1000 kıl kökü varken, 25 yaşındaki bir kişide bu sayı 600’e düşer.

• Bir günde 100-150 saç teline kadar dökülme normal kabul edilir. Dökülen bir saç telinin yerine yenisi 6 – 10 haftada çıkar. Her bir saç kökünden insan ömrü boyunca 20 kez yeni saç çıkabilir.

• Saçların büyüme hızı ergenliğe kadar erkeklerde, erişkinlerde ise kadınlarda daha fazladır. 15 – 30 yaşlar ise uzama hızının en fazla olduğu yaşlardır. Yeni saç ise eski saçtan hızlı uzar. Bir saç teli, günde yaklaşık olarak 0.3 mm, ayda 1 cm, yılda 12 cm uzar.

• Tek bir saç telinin çapı, kişiden kişiye farklılık göstermekle birlikte, 0,05 ile 0,09 milimetre arasındadır.

• Erkeklerde daha sık olarak görülen saç dökülmesi, 25 yaşına kadar erkeklerin %25’ini, 40 yaşına kadar %40’ını, 50 yaşına kadar %50’sini etkiler.

ERKEK VE KADINLAR ARASINDAKİ FARKLAR

Kadınlarda saç dökülmesi erkeklerden daha geç başlar. Erkeklerde yaş ilerledikçe saç dökülmesinin görülme sıklığı artar. Kadınlarda böyle bir artış gözlenmez.

Kadınlardaki saç dökülmesi geniş alanları etkiler. Erkeklerde ise çoğunlukla arka ve yanlardaki saçlar korunur, buna karşılık önler ve tepe bölgeleri açılır.

Kadınlarda çoğunlukla ön saç çizgisi korunur. Erkeklerde ise ergenliğin başlamasıyla birlikte ön saç çizgisinin gerilemesi karakteristiktir.

Erkeklik hormonlarının saçı dökülen erkeklerde daha fazla olduğu gibi yaygın bir kanı var ki bu da aslında doğru değil. Dökülme saç köklerinin bu hormona aşırı duyarlılığından kaynaklanıyor.

Saçın Yapısı

Her saç teli, saç tomurcuğu, kök içi tabakası ve saçın gövdesinden meydana gelir. Saç tomurcuğu soğan şeklinde ve içinde saç kökünün gömülü olduğu bir boşluktan ibarettir. Bu tomurcuğun içinde tomurcuğun içini kaplayan ve saç için doğurucu bir tabaka olan saç matriksi mevcuttur. Saçın gövdesi ise medulla, korteks ve kutikula’dan meydana gelir.

Saç, besinlerini kan damarları yolu ile içeriden alır. Saç kökünün dışını kaplayan tabaka tamamen saçın içinde bulunduğu cilt yuvası ile sarılıdır ve saçın gövdesini bu yuva içine sabitler. Ter ve yağ bezleri, saçı dikleştiren kaslar da bu yuva içinde bulunur. Bunlar cildin dışına doğru uzanan kanalın değişik bölümlerinde yer almaktadır.

Karbon :45%

Oksijen :28%

Azot :15%

Hidrojen :7%

Sülfür : 5%

Saç sayısı :100,000-150,000

Saç yoğunluğu : 200/cm

Çapı : 0,1 mm

Saç telinin aylık uzama miktarı : 1 cm

Bir günde toplam saç uzaması : 20-30 m

Günde kaybedilen saç sayısı : 50-100

SAÇIN BÜYÜME FAZLARI

ANAGEN FAZ

Büyüme dönemi olarak bilinen bu dönemde, saç kökündeki doğurgan hücreler hızla bölünür, saçın gövdesini ve kılıfını oluşturmak için saç tomurcuğu içine doğru hareket ederler. Bu süreç, saç gövdesinin ana bileşeni olan Keratin’in üretimi ile sonlanır ve böylece, saç kökündeki hücrelerin yapısı tamamlanır. Büyüme fazı, üç ile sekiz yıl sürer. Yani her sağlıklı saç teli, kafada 3-8 yıl boyunca kalır ve bu süre içinde kökü yoluyla besin maddelerini alarak yine kökündeki doğurgan hücrelerin çoğalması ile büyümesine devam eder.

KATAGEN FAZ

Geçiş dönemi olarak bilinen bu dönemde, saç yapan hücrelerin bölünmesi yavaş yavaş sonlanır. Saç tomurcuğu cildin yüzeyine doğru çekilmeye başlar. Cİlt içinde bulunan ve saçın içerisinde bulunduğu kılıfın boyu kısalır ve o da deri yüzeyine doğru çekilir. Geçiş dönemi, iki-üç hafta içinde sonlanır.

TELOGEN FAZ

Dinlenme dönemi olarak isimlendirilen bu dönemde, altta yeni oluşan saçın itici etkisi ile saç, aktif veya pasif olarak dökülür. Aynı bölgede yeni bir saç için, büyüme dönemi başlar. Dökülme dönemi, iki ile dört ay içinde sonlanır.

SAÇ KAYBI VE NEDENLERİ

Yoğun saç kaybı, kişi için oldukça stresli bir deneyim olabilir. Bugün bile, hala, yalnızca bazı tip saç kayıpları başarılı bir şekilde tedavi edilebilmektedir.

Saç kaybının birçok çeşidi vardır. Tıbbi nedenle saç dökülmeleri ile hormonal ve erkek tipi saç dökülmesi hariç genellikle görülen saç dökülmeleri, saçların beslenmesindeki yetersizlik nedeniyle ortaya çıkar. Bu tip dökülmeler kafanın herhangi bir bölgesinden genel dökülme şeklindedir.

Saç kaybı ikiye ayrılır: Nedbe (skar) dokusu nedeniyle saç kökünün bulunduğu cilt bölgesinin hasar görmesi sonucu gelişen saç dökülmesi veya cilt bölgesinin sağlam olmasına rağmen görülen saç dökülmesi.

Cilt bölgesinde bir nedbe (skar) dokusu oluşmuşsa bu cilt bölgesi geri dönüşümsüz olarak hasara uğramıştır ve bu bölgeden yeniden saç çıkmaz.

Bunun dışında değişik saç dökülmeleri vardır ve nedenleri birbirinden farklıdır. Bunlar, erkek tipi (androjenik – hormonal) saç dökülmeleri, saçın beslenme sorunu nedeni ile ortaya çıkan dökülmeler ve yalnızca saçlı kafa derisinin bir bölgesinden çok belirgin (para büyüklüğünde) saç dökülmesidir. (alopesia areata). Bu dökülmelerin değişik düzeylerde çözüm şansı vardır. Bazılarında neden ortadan kaldırılırsa, saçlar yeniden çıkmaya başlayabilir.

ANTROJENİK SAÇ KAYBI

Antrojenik alopesi en çok görülen saç kaybı şeklidir. Antrojenik alopesi hem erkekleri hem de kadınları etkileyen ortak bir sorundur. Ancak erkeklerde kadınlardan çok daha sık görülür.

Androjenik alopesi hormonal nedenlere bağlı iken son bilgiler kadınların farklı nedelere dolayı saç kaybı yaşadıklarını uğradıklarını ortaya koymuştur.

30 yaşın altındaki erkeklerin %47’sinde androjenik saç kaybı vardır. Görülme sıklığı, yaş ile doğru orantılı olarak artar. Kadınlarda20 yaşın üstündeki kadınların %19’unda da androjenik alopesi görülür.

SAÇIN YAPISI

Saç iki bölümden oluşur.

1. Saç kökü

2. Saç gövdesi

Saçlar uzun, keratin içerikli yapılardır.

• Keratin tespih gibi dizilen aminoasitlerin birleşmesinden oluşmuş büyük dayanıklı bir moleküldür.

• Tek bir saç telinin çapı, kişiden kişiye farklılık göstermekle birlikte, 0,05 -0,09 mm arasındadır.

• Epidermis derinin en dış tabakasıdır. Her saç teli epidermisteki bir çentikten çıkar.

SAÇ GÖVDESİ

Saç gövdesi:

• Saçın derinin dışında kalan kısmıdır

• Saç gövdesi keratine dönüşmüş ölü hücreler, bunları bir arada tutan bazı maddeler ve bir miktar sudan ibarettir

Saç gövdesi 3 tabakadan oluşur.

1. Medulla(Medula):

o En içteki tabakadır. Sadece uzun ve kalın saçlarda bulunur.

2. Korteks(Cortex):

o Saçın orta tabakasıdır.

o Keratin liflerinden oluşur.

o Saç teline esneklik, sağlamlık ve renk veren katmandır.

3. Kütikül(Cuticle):

o Saç gövdesininen dış tabakasıdır.

o Ölü hücre kalıntıları 6-10 kat halinde birbirlerinin üzerine sarılmıştır.

o Renksiz ve ince tabakadır.

o Saç korteksini korur.

SAÇ KÖKÜ

• Saç kökü:

*Saçteli buradan çıkar.

* Kafa derisi içinde bulunur.

* Her bir saç kökü bir iç ve bir dış kökkılıfıyla çevrelenmiştir.

* Dış kök kılıfının sonlandığı yerde epidermis (üstderi) başlar.

* Saç kökünün çevresinde ve bitişiğinde salgı bezleri bulunur.

* Salgı bezleri saçları kayganlaştıran sebum salgılarlar.

• Saç soğanı:

* Saç kökünün deri içindeki en uç bölümüdür.

* Canlı ve sürekli bölünen hücrelerden oluşur.

* Silindirik, uzun, ince saç liflerini üretirler.

* Saça rengini veren melanin – melanositler burada bulunur.

* Androjen reseptörleri burada bulunur.

• Dermal papilla:

* Saç soğanın en dip kısmıdır.

* Damar yumağı içerir.

* Saçları besler, büyütür.

Saçın Yaşam Döngüsü

• Anajen evre büyüme evresidir.

• Katajen evre ara evredir.

• Telojen evre dinlenme ve dökülme evresidir.

• Bu evreler insanın hayatı boyunca 20 kez döngü gösterir.

• Saçın yaşam döngüsünün %80-90’ı anajen evrededir.

• . Kalan %10’u katajen ve telojen evrelerdedir.

• Yaşam döngü süreleri kişiden kişiye değişebilir (genetik kod)

• Saç kökü, yaş ilerledikçe saç üretimini azaltır, dinlenme evresinde daha uzun süre kalır.

• Saç hayatı boyunca temel olarak 3 evreden geçer.

* ANAJEN EVRE => 1000 gün

* KATAJEN EVRE => 10 gün

* TELOJEN EVRE => 100 gün

Anajen Evre • Kafadaki saçların %80-90’ı bu evrededir • Saç 3-5 yıl bu evrede kalır (ortalama 1000 gün). • Bu evre saç kökünden çıkan saçın sürekli büyüme gösterdiği evredir. • Saç ayda ortalama 1 -1.5 cm büyür. • Saç kökünde saça ait pigmentin üretildiği evredir. • Saçın gereksindiği besin ve mineraller kan yoluyla gelirek saçı besler. • Beslenen saç aynı zamanda da kalınlaşır.

Katajen Evre • Kafadaki saçların % 2-3’ü bu fazdadır. • Bu kısa ara faz 1- 4 hafta sürer (ortalama 10 gün). • Saç kökü en dip bölgelerinden başlayarak kendi içine çöker. • Saçın kanla beslenmesi sona erer. • Pigment üretimi durur. • Saç follikülü yavaşça küçülmeye başlar. • Saç kökü yüzey ve yeni saç formu arasında sıkışır

Telojen Evre • Kafadaki saçların % 10 – 15 ‘i bu fazdadır. • Bu evre 3 ay kadar sürer (ortalama 100 gün) • Saçın dinlenme – dökülme evresidir. • Dinlenme döneminde saç teli uzamaz. • Döküldüğünde aynı kökten başka bir saç büyümeye başlar. • Böylelikle yeni bir döngü başlar. • Dökülme dönemi, foliküllerin yeni saç üretebilmesi için gereklidir. • Bu nedenle günlük 50 – 100 saç teli dökülür.

SAÇ İNCELMESİ SORUNLARI VE NEDENLERİ

EĞER SAÇ İNCELME YAŞIYORSANIZ 6 NEDENİ KEŞFEDİİN!

GENETİK

Aile bireylerinde saç dökülmesine yatkınlık saç dökülmesini tetikleyebilir Bu dihidrotestosteron (DHT) testosteron dönüşümü anne ya da babanızdan kaynaklanabilir..

GERİLİM VE TRAVMA

Stres testestoron seviyesinin yükselmesine dolayısı ile saç büyüme döngüsünün durmasına neden olabilir. Stres ayrıca hücreler arası kan dolaşımını kısıtlayarak saçın alması gereken besin ve vitaminleri almamasını sağlayarak saç dökülmesine ve saç incelmesine neden olabilir.

BESLENME VE DİYET

Ne yediğiniz saç incelmesinde önemli rol oynayabilir. Hayvansal yağlar yüksek tüketim, hızlı kilo kaybı ve sıvı protein diyeti amino asitler, biotin, demir, protein ve çinko eksikliği saç incelmesi ve dökülmede etken rol oynayabilir.Her biri sağlıklı görünümlü saçlar için gereklidir.

SAĞLIK SORUNLARI

Yaşadığınız birkaç temel sağlık sorunları da saç inceltme ve dökülme sorunlarına yol açabilir. Tiroid bezi sorunları ,kadınlarda doğal hormonal değişiklikler hamilelik ve menopoz döneminde bu sorunlara yol açabilir.

ÇEVRESEL FAKTÖRLER

Hava ve su kirliliğine yol açan etkenler,egzos, klor vs.kafa derisi ve saç üzerinde kalabilir..Bunlarda saçın beslenme döngüsünü etkileyerek dökülme ve incelemelere yol açabilir.

İLAÇ

Saç folikülü inanılmaz vücut değişimlerine inanılmaz duyarlıdır. Kemoterapi, tansiyon, diyabet, kalp hastalığı ve akne için (doğum kontrolü de dahil olmak üzere) kullanılan ilaçlar da saç inceltme ve dökülmesi için etken olabilir..

SAÇ KONUSUNDA SIK SORULAN SORULAR

Saç neden dökülür?

İnsanların %50’si yaşamlarının bir döneminde saçlarının dökülmesinden şikayet etmektedirler. Saç

dökülmesinin tıp dilindeki karşılığı alopesidir. Otuzlu yaslarda bu şikayet %30’ larda iken 50’li yaslarda oran %50’lere yükselmektedir. Saç dökülmesi hem kadın hem de erkeklerde ciddi psiko-sosyal problemleri beraberinde getirir. Beslenme alışkanlıkları,kullanılan ilaçlar,genetik sorunlar,ailesel saç dökülme hikayesi, geçirilmiş hastalıklar, saç bakım alışkanlıkları,kadınlarda hormonal durumlar vs. saç dökülmesinin ana unsurlarıdır.

Saçın yasam siklüsü nasıldır?

Her bir saçın kendisine ait bir yasam döngüsü vardır. Saçın yasam döngüsü üç evreden oluşmaktadır.

Saçın aktif büyüme (anajen faz) fazı 2-6 yıl sürer ve saçların %90’nı bu dönemdedir. Büyüme

dönemini birkaç gün süren geçiş dönemi takip eder. Bunun arkasından 2-3 ay süren dinlenme dönemi (telojen faz) baslar. Saçların %10’u dinlenme dönemindedir. Dinlenme döneminin sonunda saçlar dökülür ve yeni bir büyüme dönemi baslar.

Asırı saç dökülmesi ile kastedilen nedir? Normalden nasıl ayırt edilir?

Günlük ortalama 50-100 tel saç dökülür. Bundan daha fazla olan miktarlarda aşırı saç dökülmesinden bahsedilir. Hasta saçını eline her götürdüğünde eline saçlarının gelmesinden, sabahları yastığında saç bulmaktan şikayet eder.

Saç dökülme tipleri ve bunların nedenleri nelerdir?

En sık karşılasılan saç dökülme tiplerinden biri telojen saç dökülmesi denen, aktif dönemdeki saçların hızlı bir şekilde dinlenme dönemine geçmesi ile oluşan dökülmedir. Kisi saçını tararken, banyo sonrası alıştığından daha fazla saçın dökülmesinden şikayetçidir. Sıklıkla ani olarak baslar. Zaman içinde dökülme şiddeti azalarak 6-8 ay sürebilir. Telojen saç dökülmesinin en sık nedenleri şunlardır:

*Yüksek ateş

*Çocuk doğurmak

*Çeşitli enfeksiyon hastalıkları

*Şiddetli stres

*Büyük ameliyatlar

*Tiroid hastalıkları

*Proteinden yetersiz beslenme

*Çesitli ilaçlar(kemoterapi ilaçları, beta bloker ve kalsiyum kanal blokerleri gibi tansiyon ilaçları, antidepresanlar, yüksek doz A vitamini gibi)

*Mevsimsel saç dökülmesi

*Demir ve çinko eksikliği

Androjenik saç dökülmesi(erkek tipi saç dökülmesi) diger sık nedenlerden biridir. Erkeklik hormonlarının neden olduğu bu dökülme tipi hem erkek hem de kadınlarda görülür. Alın saçlı deri çizgisi geriye doğru kayar, saçlar belirgin olarak incelir. Androjenik alopesinin rastlanma sıklığı yas ile beraber artar. Tüm erkeklerin %15’ inde tam kellik gelişmektedir. 30 yasın altında bunun olma olasılığı %1’dir. Kadınlarda erkek tipi saç dökülmesinin başlama yası daha geç olmasına rağmen seyir çok daha hızlıdır. Androjenik alopesinin oluşmasında hormonlara aşırı hassasiyet, genetik faktörler önemli rol oynamaktadır. Stres her iki cinste de mevcut yatkınlığı arttırmaktadır.

Bir diğer dökülme şekli de Alopesia areata denilen yuvarlak alanlar halinde saçın bölgesel dökülmesidir. En sık ergenlik döneminde rastlanır. Gerçek nedeni bilinmemektedir. İmmunolojik mekanizmalarla saç büyüme dönemine girememektedir. Stres önemli bir faktör olabilir. Genellikle 18 ay içinde gerileyebilmekle beraber uzun yıllar sürebilme olasılığı da vardır. Alopecia areata bazen başka immunolojik hastalıklarla beraber olabilir(diabet,tiroid hastalıkları,vitiligo gibi).

Gebelikte saç dökülmesi nedenleri nelerdir?

Saç dökülmesi gebelikte görülmez. Sıklıkla doğumu takiben ortaya çıkar. Gebelik döneminde hormonal etkilerle büyüme dönemindeki saçlar artar. Doğumu takiben saçlar dinlenme dönemine geçer. 4-20 hafta içinde dökülürler. Ortalama 15 ay içinde saçların dökülmesi durur ve eski haline dönerler. Gebelik sonrasında demir eksikliğine bağlı kansızlık sıktır. Bu da saç dökülme sürecini uzatabilir. Hastaları kansızlık açısından değerlendirmek mutlaka gereklidir.

Mevsimsel saç dökülmesi ve strese bağlı saç dökülmesi var mıdır?

En sık görülen dökülme nedenlerinin arasında bunlar gelmektedir. Her ikisinde de etken ortadan kalkınca saçlar normale döner.